Tala toe tuliloa mai le tagata faigaluega faavaitaimi atu i le Pasefika i Ausetalia, e aofia ai ma alii ma tamaitai Samoa. I le lipoti na tuufaatasia ele AWU, Australia Workers Union, ma faaoo mai lona kopi i le Malo o Samoa pei ona molimauina.
O molimauina ai manu’aga o se vaega o tagata faigaluega, e ogaoga lava manu’aga pei o le motu o le taliga tulou i le faatoaga fai, o lesi ua ivi le mata i lesi faatoaga. Afua e le’o malamalama ile gagana, ma leai ai se sootaga ile pulega ona e leiloa tautala ile gagana.
E oo lava i taitai vaega, ua le fiafia i lana vaega ma faaitu ‘au ai i pule o galuega faasagatau i tagata faigaluega. E iai taitai sa faamata’u e toe faafoi mai ile atunuu, ile taumafai malosi una’i se lelei mo tagata faigaluega. Lipotia e se vaega o faigaluega o togafai i Lakeland Queensland, i le MacKay Banana Farm, le afaina o tua, lima ma pata tino mai le mamafa o oloa tasii, ae o vailaau oloo faaaoga. Ole falemai e silia ile itula le mamao ma le faatoaga.
A manunu’a aufaigaluega, ua le fia o ile falemai, ina ua ta’u iai e $500 le totogi o le foma’i, ae a nonofo ile fale ua mama’i ae tuli lava iai taavale e le pule e piki ane faigaluega.
I lipoti lava lenei a le Iuni o tagata faigaleuga a Ausetalia, molimauina mai ai le faamata’u o tagata atumotu e aofia ai ma Samoa pe’a fai atu ile aia tatau, ma teena se manaoga mose faaliliu gagana.
O lesi falefaigaluega, le OConnor Meats i Pakenham, na lipotia ai ile 2022, e 36 le aufaigaluega, sa tatau ona totogi iai le $400tupe Ausetalia o nofoaga na nonofo ai. Ole faaletonu lena na tupu ile amataga ole tausaga, Peita’i e oo ane ia Iulai e le’i totogia lava tupe a tagata, ae ua le toe faigaluega ai foi ma le teine na feutaga’i iai.
Na iai le kulupu mai Samoa sa sifi ese mai Tasamaina mo Bundaberg, ae na lipotia le tiai o latou ato ile malae vaalele i Tasmaina, talue lei popole iai le kamupani e totogi ato a le aufaigaluega ma latou mea totino,ina ua sifi i lesi nofoaga. Ae lei ta’ua foi i tagata Samoa ia ituaiga o tapenaga e tatau ona o ma latou.
I mea e nonofo ai: ile lipoti a le AWU, e taunuu atu isi malaga e leai ni fale e o iai, momoe isi i taavale, umukuka potu malolo, e faatali ai se mea e nonofo ai. Nonofo isi ile taulaga, e silia i le itula le mamao, le lava le malolo. O isi ua nofo totogi, ova le taugata . O loo iai ata o faamaumauga na pu’e ane i lesi faatoaga i Pakenham VIC, e toafa Samoa sa filo ai ole lipoti, e le mafai ona tuu ai se ta’ifau ile fale sa nonfo ai le aufaigaluega.
Faamauina foi le taumafai o le aufaigaleuga, i metotia e faasegisegi ai isumu ma latou meaai, ae sa tele ina osofai e isumu meaai. O isumu ma gata le fili , ona e sao atu lava talu le pupu ole fale sa nonofo ai, ae ole tane o otaota lafoa’i e manogi atoa ai le siosiomaga sa nonofo ai.
O leisi asiasiga a le AWU, ia Novema 2022 ile Coffs, ma maua atu ai, e silia ile selau tagata atumotu e nonofo i containers, e tai lua moega fatu lua e iai, e nnonofo ai le to’a fa tagata matutua, ae totogi le $185tupe Ausetalia i le vaiaso, ma le $85 ile vaiaso mo le taavale e o ai e faigaluega, alu ma le sau e le atoa se 20minute.
O isi taimi e totogi taxi e o aufaigaluega e fai faatau, talu nao le lua itula sa faataga ona faaaoga ai le tavale ale kamupani ile vaiaso mo faatauga a le aufaigaluega.
Ae i Tasmania na maua atu ai foi e silia ile selau isi tagata faigaluega o nonnofo taitoa valu i le potu . ae tasi le ogaumu mata tolu e tasi le mata e ola. Ma le lava malologa aua e auaua’i ile mata afi lea e tasi mo kuka.
O isi aufaigaluega i Pakenham VIC e faatau lava e latou mea e momoe ai ma ipu , ae toese mai latou totogi. ae le’o se aiaiga lena o loo i luga o feagaigaia ma matafaioi a kamupani.
O foliga o faletaele ma faleui tulou na molimauina le faaletonu e le ausia ni aiaiga faalesoifua maloloina.
O le a auauai atu pea le lipoti lenei mai le AWU , ua maua ai le tatou kopi. Ae mo le taimi nei, o ta’ua e le ofisa o le IUni o tagata faigaluega a Ausetalia, lo latou galulue ai e ta’u atu faaletonu faaauau nei ile malo o Ausetalia, faapena foi i taitai o atumotu o avatu ai tagata faigaluega, faapei ona oo mai ai foi se kopi o lenei lipoti i taitai o le malo o Samoa.
